Verantwoordelijkheid nemen
‘Wil je de wereld veranderen, begin dan bij jezelf.’ Gandhi
Tijdens de HSP-ontmoetingsdagen die ik op Mallorca organiseer leer ik de deelnemers handvatten ter vergroting van de persoonlijke autonomie. Voor een HSP’er betekent persoonlijke autonomie –ook wel persoonlijk leiderschap genoemd- in de eerste plaats dat hij zijn sensibiliteit goed leert kennen en beheersen. Zolang je je (over)gevoeligheid beleeft als een last, als een problem of als een pijnpunt, ben je niet vrij maar is je gevoeligheid je de baas. Pas wanneer je je gevoeligheid een plek hebt kunnen geven en je er blij mee bent omdat je er het positieve van inziet, kun je zeggen dat je op weg bent naar je persoonlijk leiderschap.
Laten we wel zijn, de weg naar innerlijke vrijheid is geen snelle of gemakkelijke weg. Het is een lang en kronkelend pad met talloze hindernissen. Het is een weg waarop je jezelf voortdurend tegenkomt, je jezelf voortdurend moet observeren, je jezelf bij moet sturen en waarop de bereidheid om te leren de niet-aflatende grondtoon vormt. Het is een weg waarop nieuwe spieren (gewoontes) geoefend moeten worden, waarop naar nieuwe perspectieven moet worden gezocht, waarop je je nieuwe ideeën eigenmaakt.
Een van de belangrijkste dingen die je al vrij snel onder de knie moet zien te krijgen, is het nemen van verantwoordelijkheid; verantwoordelijkheid nemen voor je gedachten en je gevoelens, en vooral voor je daden.
We zijn ons slechts zelden bewust van wat we denken (kun je je nog herinneren waar je vijf minuten geleden aan dacht?), we zijn ons ook regelmatig niet bewust van wat we precies voelen (kunnen we elke emotie die in ons woont benoemen?) en wie neemt er nu nog echt de tijd om zijn daden als in slow motion, mediterend, aan zich voorbij te laten trekken? Vaak praten we om te praten en niet om iets te zeggen, en doorgaans hebben we dan ook geen idee van de uitwerking van onze uitspraken op anderen. We doen of zeggen iets omdat het ons zo uitkomt (of omdat het ons iets oplevert), en we staan lang niet altijd stil bij wat dit in ruimere zin voor gevolgen kan hebben.
Alles, maar dan ook álles staat met elkaar in verbinding. Dat betekent dat alles wat ik doe niet alleen gevolgen heeft, maar dat het ook ergens een gevolg van is. Datzelfde kun je zeggen van dingen die je eigenlijk zou moeten doen, maar nalaat. Dit is een uiterst complex onderwerp waar je misschien wel eens wat dieper over na zou willen denken. Je zou dan bijvoorbeeld kunnen beginnen met te denken aan de opvoeding van een kind, van jóuw hooggevoelige kind of van je eigen opvoeding als HSP’er.
Let wel, ik zeg ‘denken over’, en dat betekent niet anderen ergens de schuld van geven of je slachtoffer voelen. Dat is immers zo’n akelig menselijk trekje, die gewoonte om elke verantwoordelijkheid op anderen af wentelen (‘Als hij of zij dat toen niet had gedaan, zou ik nu niet zo in de nesten zitten/ zonder werk zitten/ in deze rotbuurt hoeven wonen …’) en je slachtoffer te voelen. Gelukkig bestaat er de mogelijkheid om deze opeenvolgingen van gebeurtenissen vanuit de objectiviteit te observeren, dus zonder in de valkuil van schuldige en slachtoffer te vallen, en daarbij verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen rol in bepaalde gebeurtenissen.
Stel dat je met iemand een conflict hebt, kijk dan eens in hoeverre je verantwoordelijk bent voor het ontstaan ervan. Wat heb je gedaan? Wat heb je gezegd? Probeer dat echter te doen zonder onmiddellijk het boetekleed aan te trekken, zonder de ander als schuldige aan te wijzen, en vooral ook zonder de schuld op je te nemen van iets wat de ánder beter niet had kunnen doen; dit omdat je je dan verantwoordelijk zou gaan voelen voor datgene waar de ander verantwoordelijkheid voor zou moeten nemen. We zijn mensen en vergissingen begaan is iets wat daarbij hoort, iets waar we van kunnen leren en vervolgens als mens van kunnen groeien.
Hoe eerder je je van schuldgevoel kunt ontdoen, hoe beter. En hoe eerder je ophoudt met de ander ergens de schuld van te geven, des te eerder je uit de rol van slachtoffer kunt stappen. Wie zich slachtoffer voelt berooft zich van zijn eigen kracht en schenkt die aan een ander.
Zo lang je geen verantwoordelijkheid neemt blijft je eigenlijk weinig anders over dan de ander de schuld geven. En ja, de slachtoffersrol kan prettig en vertrouwd voelen, en je kunt er zelfs een (vals) machtsgevoel aan ontlenen. Die gevoelens wegen echter bij lange na niet op tegen de enorme emotionele winst die te behalen valt met het nemen van verantwoordelijkheid voor jouw aandeel in het conflict, voor datgene wat je er (al dan niet bewust) aan hebt bijgedragen.
Schuldgevoelens en een slachtoffersrol gaan niet samen met emotionele onafhankelijkheid. Met het uitsteken van beschuldigende vingertjes vergiftig je jezelf én de ander die je jouw problematische toestand verwijt. Je maakt jezelf en de ander onvrij. Verantwoordelijkheid nemen daarentegen, vormt de basis van (hernieuwd) vertrouwen en het begin van de oplossing van het conflict. Het is de enige manier om je van gezonde, niet afhankelijke –dus uit vrijheid aangegane- relaties te verzekeren.
Reacties
Een reactie posten